گرایش نوجوانان به سیگار و دخانیات (از دلایل تا پیشگیری)

گرایش نوجوانان به سیگار و دخانیات (از دلایل تا پیشگیری)

دلایل گرایش نوجوانان به سیگار و دخانیات چیست و راههای پیشگیری از این گرایش چیست؟

دخانیات چیست؟ محصولاتی که بخشی از ماده تشکیل دهنده آنها ، برگ توتون و تنباکو بوده و به منظور دود کردن یا مکیدن یا جویدن یا استنشاق از راه بینی تولید می شود .

فرد مصرف کننده به چه کسی می گویند؟ زیر 18 سال : فردی که قبلا تجربه مصرف دخانیات ( سیگار ، قلیان ، چپق و …) داشته و طی یک ماه گذشته مواد دخانی مصرف کرده است .

بالای 18 سال : فردی که در طول عمر خود 100نخ سیگار مصرف کرده و در حال حاضر به هر شیوه ای استعمال دخانیات را ادامه می دهد . (دانشگاه علوم پزشکی تبریز 1402)

از وحشتناکترین لحظات عمر والدگری یک پدر و مادر زمانی است که متوجه مصرف دخانیات توسط فرزند نوجوانشان بشوند ، دختر و پسرش فرقی نمی کند ، ولی انگار در دختران این مساله نپذیرفتنی تر است و این در حالی است که آمار مصرف دختران به شدت رو به پیشرفت است . هر چند آمار قابل استنادی در این زمینه وجود ندارد ولی شواهد عینی بر چنین ادعایی صحه می گذارد .

یک میلیارد نفر در سراسر جهان سیگاری هستند و متاسفانه 80 درصد آنها در کشورهای در حال توسعه (عقب مانده صنعتی) زندگی می کنند!! دخانیات سالانه 6 میلیون نفر را می کشد و از این میان 600 هزار نفر غیر سیگاری و بر اثر استنشاق دود مصرف دیگران می میرند .(سازمان بهداشت جهانی 2014)

بر این اساس بر خود لازم دانستم به برخی سوالات و ابهامات در این زمینه که معمولا برای والدین عزیز بوجود می آید توضیحاتی ارائه بدهم . هر چند که کمک قطعی و حتمی به هر نوجوان نیاز به مشاوره دونفره و خانوادگی و درمان تخصصی شخصی ویژه دارد و اما سوال اول :

1) چرا فرزند من ؟ در جواب باید بپرسم “چرا فرزند شما نه؟”

فراموش نکنید که فرزندان ما افرادی در دامنه نرم جامعه ای هستند که در آن زندگی می کنیم و اشخاصی خاص و استثنائی نیستند . تمام عوامل موجود در آن به همان اندازه که بر نوجوان های دیگر تاثیرگذار است بر نوجوان ما نیز تاثیر میگذارد .

اینطور نیست که فرزند ما چون دارای والدینی خاص هستند و یا در خانواده ای معروف به دنیا آمده اند ، خیلی از قوانین عادی و معمول در مورد آنها نباید مصداق داشته باشد !! این انتظار غلط و نابجایی است .

بجای این سوال اعتراضی ، بهتر است واقع بینانه به خطرات و دلایلی تمایل به مصرف سیگار ، که اطراف فرزند دلبندمان وجود دارد تمرکز کنیم تا زمان و فرصت طلایی پیشگیری و یا درمان را از دست ندهیم .

مطلب مرتبط : برخورد والدین در مواجهه با استقلال و بزرگ شدن فرزندان 

گرایش نوجوانان به سیگار و دخانیات - دلایل گرایش به سیگار

دلایل گرایش نوجوانان به سیگار و دخانیات 

دلایل فردی (شخصی) 

برخی از دلایل گرایش نوجوانان به سیگار و دخانیات شخصی است که در اثر تربیت ناصحیح و یا ویژگی های شخصیتی ارثی و ژنتیکی به وجود می آید. در اینجا برخی از این دلایل را عنوان می کنیم : 

1.کمبود اعتماد به نفس : اگر اعتماد به نفس را رضایت و اعتماد درونی به خود واقعی ، توانمندی ها و ارزش های شخصی بدانیم ، آنوقت قابل درک خواهد بود که چرا وقتی نوجوان و جوانی که از چنین کمبودی رنج می برد، دست به هر کاری میزند تا این رضایت را از عوامل بیرونی دریافت کند .

از طرفی تحمل رنج و استرس نا لایق بودن و ناتوان بودن آنچنان فشار روانی وارد خواهد کرد که فرد دست به مصرف مواد مخدر و تسکین بخش اعتیاد آوری خواهد زد تا بتواند هر چند موقت از فشار آن همه بار سنگین روانی و جنگ درونی خلاص شود . کمبود اعتماد به نفس از مهمترین دلایل گرایش نوجوانان به سیگار و دخانیات است . 

2. کمبود مهارت های ارتباطی سالم : افرادی که مهارت لازم برای حفظ روابط صمیمانه را آموزش نگرفته اند و باور دارند برای حفظ رابطه دوستانه و فامیلی می بایست با دیگران همنوایی کرد تا در جمع پذیرفته شده و طرد نشوید ، معمولا به هر پیشنهادی جواب مثبت داده و همیشه تابع نظر جمع می شوند ، حتی اگر گوشه ذهن خود بدانند که آن پیشنهاد می تواند مضر و خطرناک باشد .

ویژگی دوره بلوغ 

سایر دلایل گرایش نوجوانان به سیگار و دخانیات به دلیل ویژگی های دوره بلوغ است که می توان با همکاری یک مشاور کودک و نوجوان نسبت به حل مسائل دوره نوجوانی اقدام کرد. برخی از این دلایل گرایش نوجوانان به سیگار به شرح زیر است : 

1. اطلاعات نادرست در مورد خود : حساسیت ها ، نقاط قوت و منفی و مرزهای خطر در مورد شخصیت خود

2. روحیه سرکشی : یکی از مهمترین ویژگی های دوره نوجوانی ودر راستای حل بحران هویت آنها ، همین روحیه سرکشی است .

3. عدم دور اندیشی(کوته نگری) : واقعا نوجوانان ما قابلیت عاقبت اندیشی را ندارند. نپذیرفتن خطرات هر کاری همش از روی لجبازی و عناد نیست .

4. تاثیر گذاری گروه همسالان : داشتن دوستان سیگاری تا 50 درصد احتمال سیگاری کردن فرزندان شما را بالا می برد .

5. ابراز بزرگ شدن و اعلام استقلال : با این منطق پنهانی “برای نشان دادن بزرگ شدن خودم فعلا باید با تمام مراجع قدرت مخالفت کنم تا حساب کار دستشان بیاید و مرا باور کنند”.

6. خود محوری و تمرکز به لذات شخصی : نوجوانان عمدتا به دنبال تفریحات و خوشگذرانی های فوری بوده و دید کاملا تونلی به موضوعات دارند .

7. افکار آسیب ناپذیری : اکثر نوجوانان باور سوپرمن بودن را با خود حمل می کنند و فکر می کنند که “من با بقیه فرق میکنم . من معتاد نمی شوم ، من قدرت این را دارم که هر وقت بخواهم ترک کنم” !!.

دلایل خانوادگی 

1. سیگاری بودن اعضای خانواده : وجود هر عضو مصرف کننده در خانواده امکان و احتمال مصرف نوجوان را به 4 برابر افزایش می دهد .

2. سخت گیری بیش از حد والدین : نوجوان در چنین خانوده ای به دنبال راه فرار از خانواده می گردد .
3. تداوم مصرف : وجود عضو مصرف کننده موجب تداوم مصرف و مانع وجود انگیزه برای ترک آن می باشد .

آموزش های اجتماعی

چه واقعی و چه مجازی ، وجود الگوهای اجتماعی از هنر پیشه ها تا ورزشکاران که به شکل افراطی و حتی گاهی غیر واقعی ، متداول و موثر کردن مصرف دخانیات بر حفظ آرامش و پرستیژ متفکرانه را بر بیننده ها القا می کنند .

سیاستهای خرد و کلان جهانی و محیطی

بر هیچ کس پوشیده نیست که مصرف دخانیات و مواد مخدر ، زیر نظر مافیای سرمایه داری رشد کرده و برای کسب سود بیشتر ترویج می شود . تجارت دخانیات بسیار پر سود می باشد . از جمله این سیاست ها پایین نگه داشتن قیمت سیگار ، تسهیل روش خرید ، در دسترس بودن ، بسته بندی های جذاب ، تبلیغات زیاد می باشد .

مقاله پیشنهادی : احترام به نوجوان

گرایش نوجوانان به سیگار و دخانیات - ویژگی دوره بلوغ

پیشنهادات پیشگیرانه

واقعیت انکار ناپذیری مبنی بر عمدی بودن ترویج دخانیات به شکل سیاست های جهانی ، ما را به این نتیجه می رساند که اقدام جدی برای کاهش مصرف دخانیات می بایست در برگیرنده همه ابعاد از جهانی و کلان تا درون خانواده ای و فردی باشد .

1)کلان و جهانی : سازمان بهداشت جهانی در سال 1993 توسط کمیته تخصصی کارشناسان نظارت بر مصرف سیگار در کشورهای پیشرفته (!) اعلام کرد که برنامه نظارت و محدود ساختن استعمال سیگار جز با دخالت قوانبن محدود کننده و اجباری تحقق نمی پذیرد و بر اساس آن بسیاری از کشورها ، فروش دخانیات را به افراد زیر 16-18 یا 19 سال را ممنوع کردند .

نکته جالب اینکه از سال 1789 اولین قوانین منع استعمال دخانیات در ایالت متحده تصویب شده !!

آمریکا در منع مصرف و کاهش مصرف موفق بوده و اما در تولید مواد مخدر خیر ؟؟!!

با یک سرچ مختصر متوجه قوانین مختلف در کشورهای مختلف در خصوص مصرف دخانیات خواهید شد ، در کشور ما ….؟!

موارد پیشنهادی کشوری

  • تشکیل ستاد کشوری مبارزه با دخانیات در قوه قضایی ، نیروی انتظامی ، آموزش و پرورش ، وزارت بهداشت ، شهرداری ها ، مراکز تحقیقاتی .
  • برپایی همایش های بین المللی مبارزه با دخانیات
  • فعال سازی انجمن های مبارزه با دخانیات
  • وضع قوانین جدید ، تشویقی و تنبیهی
  • تاکید و نظارت بر اجرایی شدن قوانین تصویب شده

پیشنهادات فردی و درون خانواده ای

مواردی که می بایست زیر نظر و حمایت والدین در مورد فرزندان اعمال شود .

“توجه موکد : برقراری یک ارتباط پیشگیرانه با روانشناس نوجوان ، در جهت تسهیل مراحل رشدی و گذر از مرحله بحرانی نوجوانی قبل از بروز هر مشکی به شدت تاکید می شود .”

کسب مهارت های زندگی شامل :

  1. مهارت خود شناسی
  2. مهارت دوست یابی
  3. شناخت هیجانات ومهارت کنترل آنها (کنترل خشم ، ترس ، استرس)
  4. مهارت ابراز وجود و اظهار وجود
  5. مهارت برقراری سالم با دیگران
  6. مهارت سازگاری سالم وبه دور از آسیب با دیگران
  7. مهارت حل مسئله
  8. پر کردن وقت نوجوانان با دوره ها و کلاس های مهارت آموزی منطبق بر علاقه فرزند
  9. اشتغال به مهارتهای فیزیکی و درآمدزا
  10. تشویق و هدایت به فعالیت های فکری
  11. توجه و تمرکز به استعداد خاص و منحصر به فرد در او
  12. پرورش خلاقیت در نوجوان
  13. تشویق و ترغیب به مطالعه کناب
  14. ورزش ، ورزش ، ورزش

شرکت در فعالیت های اجتماعی :

  1. عضویت در گروه های فعال محافظت از محیط زیست
  2. عضویت در گرو های مبارزه با دخانیات محلی
  3. عضویت در گروهای مبارزه با آلودگی هوا
  4. شرکت در جمعیت های حمایتی ( هلال احمر و…)
  5. عضویت در موسسه های خیریه در جهت قوام شخصیت و حس بزرگ منشی
  6. آشنایی با دوستان و ارتباط نزدیک با خانواده های آنها
  7. برقراری ارتباط صمیمانه هر یک از اعضای خانواده با نوجوان
  8. تفریحات کافی و متنوع به پیشنهاد نوجوان با دوستان در کنار خانواده ها
  9. ایجاد مشغله های مهارتی و فیزیکی
  10. تقسیم وظایف و دادن مسئولیت های متناسب با سن و فیزیک بدنی

“نا گفته نماند که حتی با رعایت تمام موارد ذکر شده ، فکر نکنید یک زره غیر قابل نفوذ به تن فرزندتان کرده اید .”

مطالعه بیشتر : خوب گوش کنید و فقط بشنوید

گرایش نوجوانان به سیگار و دخانیات - پیشنهاد پیشگیرانه

پیشنهادات درمان

توصیه اول : به محض مشاهده و احساس وجود هر نوع علامتی مبنی بر احتمال مصرف دخانیات ، آرامش خود را حفظ کنید تا در شرایط منطقی بهترین عکس العمل را داشته باشید . این مسئله را به عنوان یک مشکل ببینید و فکر نکنید که دنیا به آخر رسیده .

توصیه دوم : برای اقدام به هر کاری عجولانه تصمیم نگیرید . فراموش نکنید که اولین قدم برای کمک به فرزند دلبندتان به شدت تاثیرگذار است .

توصیه سوم :  اگر بر هیجانات خود کنترل داشتید ، در یک شرایط آرام و حضوری ، موضوع را با همسرتان اطلاع دهید . ولی اگر فکر می کنید که خودتان و یا همسرتان توان مدیریت استرس وارد شده را ندارید و هجمه افکار منفی و مخرب به حدی بالاست که ممکنه بروز رفتار پرخاشگرانه در شما بشود ، ابتدا با یک مشاور با تخصص نوجوان تماس بگیرید . تا برنامه صحیح ، کامل و بدون اشتباهی برای برخورد با فرزندتان تهیه شود . (ارتباط پیشگیرانه با مشاور نوجوان دقیقا برای چنین شرایط دشوار به لحاظ سخت روانی می باشد. )

توصیه چهارم : برای کم کردن مصرف هرگونه مواد آرام بخش و مخدر از ایجاد و تشدید تنش پرهیز کرد . فراموش نکنید این مسئله خصوصی درون خانوادگی شماست ، پس از جار زدن بین دوستان و اقوام پرهیز کنید .

توصیه پنجم : لطفا از هرگونه اقدام خودسرانه و عجولانه پرهیز کنید . اقدامات شما باید گام به گام منطبق بر نقشه درمانی مشاورتان باشد ، با موضع مشترک و بدون دوگانگی . اولین و مهمترین اصل در برخورد با فرزندان هماهنگی بین والدین است .

کلام آخر 

در این مقاله با دلایل گرایش نوجوانان به سیگار و دخانیات آشنا شدیم و راهکارهایی برای مقابله با آن آموختیم . علاوه بر روشهایی که در این مقاله به آن اشاره شد ما بعنوان والدین باید احترام ، توجه و محبت را خصوصا در دوره نوجوانی از فرزندان خود دریغ نکنیم . نوجوانانی که در خانواده های پرمهر زندگی می کنند احتمال گرایش آنها به سیگار ، دخانیات و مواد مخدر به مراتب کمتر خواهد بود. 

مطلب مرتبط : رفتارهای سازنده ارتباط با نوجوان

گرایش نوجوانان به سیگار و دخانیات - پیشنهادات درمان

چتری امن برای خانواده

مرکز مشاوره و روانشناسی نیلوفر آبی با دارا بودن مجوز رسمی سازمان بهزیستی کشور با مدیریت سرکار خانم دکتر خدیجه سادات باقرزاده تاسیس شده است . کلینیک نیلوفرآبی با دارا بودن جمعی از مشاوران خبره ، اساتید دانشگاه و درمانگران مفتخر است در خدمت شما عزیزان باشد .

لازم به ذکر است که کلیه خدمات این مجموعه توسط متخصصان دوره دیده در زمینه‌های مختلف روانشناسی عرضه می‌ شود .

همچنین به استحضار می‌رساند در مرکز مشاوره نیلوفر آبی به طیف گسترده‌ای از مشکلات روانشناسی ، روانپزشکی ، کودک و نوجوان و بزرگسال به صورت فردی، زوج ، خانواده و گروهی رسیدگی می‌ شود .

نیلوفر آبی ، همراه شماست تا یک زندگی ایده‌آل داشته باشید .