سازگاری با دوران بازنشستگی

سازگاری با دوران بازنشستگی

دوران بازنشستگی، یک پدیده اجتماعی – اقتصادی و یک مرحله از کارراهه (مسیر شغلی) همه افراد شاغل است. 

بازنشستگی جزو ده مسئله بحران‌زا درجه یک از لحاظ میزان استرس وارد بر فرد طبقه بندی شده است (بوسی ۱۹۹۱). برای افرادی که به ادامه کار علاقه مند هستند، دوران بازنشستگی داروی تلخ به شمار می‌آید که فرو دادن آن مشکل است و استرس حاصل از آن می تواند سبب بروز مشکلات فیزیکی و هیجانی متعددی شود.

تعریف دوران بازنشستگی: به خروج نیروی کار از محیط کارش طبق ضوابطی از قبل تعیین شده بازنشستگی می گویند. باتوجه به این تعریف انواع آن تفکیک می شود.

 بازنشستگی توافقی: بعد از گذشت سن و  سنوات مشخص توافق شده هنگام استخدام.

 بازنشستگی اختیاری: فرد شاغل با اختیار خود تصمیم می گیرد که از فعالیت های شغلی خود بکاهد.

 موارد خاص: در برخی موارد بازنشستگی زودتر از روال تعیین شده قبلی اتفاق می افتد (مثل از کار افتادگی)

ورود به این مرحله از زندگی و مواجه شدن با این تغییر بزرگ، همانند سایر تغییرات، اغلب استرس زا است. این استرس به خصوص برای افرادی که زندگی با مرکزیت کار (ارزش قائل شدن به نقش کاری بیشتر از نقش های دیگر زندگی) داشته اند، شدیدتر بوده و پتانسیل تبدیل به بحران را دارد.

برای کاهش این استرس، افزایش سازش و ایجاد فضایی برای امکان  لذت بردن از این فرصت، می بایست با پیش بینی مسائل احتمالی، به موارد و موضوعاتی توجه کرد، مجهز بود و با آمادگی بیشتر وارد این مرحله شد تا از بروز مشکلات پیچیده پیشگیری شود.

برای آگاهی بیشتر مطالعه مقاله حل مشکلات، نیازمند یک ذهن آرام است پیشنهاد می شود.

دوران بازشستگی

ابعاد زندگی در دوران بازنشستگی

بررسی زندگی در دوران بازنشستگی را می تواتیم از دو منظر بررسی کنیم:

1) سازمانی: یافته های پژوهشی پیشنهاد می کند که مدیران باید تلاش کنند کارکنان را برای بازنشستگی آماده کنند تا آنان سلامت روان بهتری داشته باشند و بتوانند راحت تر با آن سازگار شوند.

2) شخصی: مسائل شخصی بازنشستگی خودش شامل دو بخش مهم  روانشناختی  و جسمانی می شود.

 بعد روانشناختی در دوران بازنشستگی

هیجانات مخربی که همراه با دوران بازنشستگی به سراغ فرد می آید، عبارت است از:

ـ احساس بی کفایتی: حس از کار افتادگی، بی فایده بودن، بی مصرف بودن

ـ از دست دادن اقتدار: به ویژه برای افرادی که زندگی با مرکزیت کار داشته اند و  منابع مالی آنها محدود شده است.

ـ تهدید هویت: افرادی که هویت شان را با کارشان یکی کرده‌اند گاه به افسردگی و سایر بیماری های بلندمدت دچار می شوند. با از دست رفتن تاثیر تثبیت‌کننده کار بر فرد، تعارض‌های هیجانی که بار دیگر سر بر می دارند. 

فرد اغلب در مقام احساس بی کفایتی و بی ارزشی می افتد که به نوبه خود سبب پدیدار شدن رفتارهایی می‌شوند که گاه از آن با واژه «خرفتی» یاد می شود.

ناگفته نماند که حتی در بهترین شرایط و با دقیق ترین برنامه ریزی ها در دوران بازنشستگی، باز با چالش های عاطفی رو به رو خواهد بود. 

احساس سر گشتگی، بیقراری، اضطراب و افسردگی در ماه های اول شایع است و گاه منجر به مرگ ناگهانی افراد می شود. بهترین مانع برای این گونه عواقب سازگار شدن با بازنشستگی است.

 بعد جسمانی در دوران بازنشستگی

در پدیده بازنشستگی و دوره پیری و اواخر میانسالی، سلامت جسمانی از مسائل بسیار مهم تلقی می شود و در صورت بی توجهی به این موضوع، خود می‌تواند، دوران بازنشستگی پر درد و رنجی را برای فرد ایجاد کند.

از آنجایی که سازگاری در سایه رضایت به وجود می آید، برای بررسی دقیق تر عوامل تاثیرگذار بر آن، به عوامل تاثیرگذار بر رضایت از بازنشستگی پرداخته می‌شود. این عوامل شامل حمایت اجتماعی و سلامت جسمانی است.

 نکات قابل توجه در مورد رضایت جسمانی

ـ تغذیه مناسب: با توجه به شرایط زمینه ای فرد، وزن، میزان فعالیت و بیماری های احتمالی، رژیم غذایی مناسب به شدت تاثیر گذار خواهد بود. پیشنهاد می‌شود این رژیم تحت نظر متخصص تغذیه تنظیم شود.

ـ ورزش: بر کسی پوشیده نیست که ورزش از شروط اصلی سلامت محسوب می شود، ولی فرد بازنشسته، متناسب با سبک زندگی که تاکنون داشته و محدودیت های فیزیکی احتمالی که برایش پیش آمده است. 

باید با اطلاعات کافی و پرهیز از فعالیت های آسیب رسان، بر گنجاندن فعالیت های ورزشی به عنوان بخش اصلی زندگی بازنشستگی جدیت کافی داشته باشد.

ـ خواب کافی: خواب به لحاظ ساعت، مدت و کیفیت باید مورد توجه قرار گیرد.

ـ تحرک و مشارکت عملی در امورات زندگی: منفعل بودن وپرهیز از فعالیت های متنوع به دلایل مختلف از خطرات دوران بازنشستگی است.

ـ چکاپ پزشکی: قند، چربی و فشار خون، آرتروزهای مفصلی، دندان، چشم،  پروستات در آقایان و سینه و رحم در خانم ها

برای آگاهی بیشتر مطالعه مقاله راه‌های تقویت ذهن آگاه پیشنهاد می شود.

روانشناسی

راهبردهای افزایش سازگاری با دوران بازنشستگی

اتکا به خود، شامل مواردی از قبیل عزت نفس مناسب، سبک زندگی خانواده محور و انسجام خود در برابر ناامیدی (اریکسون از احساس کمال و ناامیدی به خاطر نگریستن به زندگی گذشته سخن گفته است. همچنین بر این باور است که رضایت از تجربیات زندگی گذشته موجب احساس یکپارچگی و انسجام می شود و احساس داشتن زندگی بیهوده باعث ناامیدی و عدم رضایت در زندگی می گردد) می شود.

ـ معنویت گرایی: نگرش هشیارانه به گذران زندگی ، نگرش خدامحورانه

ـ مثبت نگری: تمرکز بر جنبه های ثمربخش زندگی، کسب تجارب متعدد، بالا رفتن انعطاف پذیری روانی

ـ فعالیت های جایگزین: مسئله اصلی در دوران بازنشستگی آن است که آیا گزینه دیگری نیز برای فرد وجود دارد، آنها باید بتوانند شخصاً برای خود تصمیم بگیرند. از جمله تعاملات اجتماعی، مطالعه، کار پاره وقت، ورزش، مسافرت، امورات روزمره و مشارکت در امور خیریه است.

سه منبع مهم شخصی مؤثر بر سازگاری با  بازنشستگی عبارت از درآمد، بهداشت و تأمین اجتماعی است که با ترویج بازنشستگی مرتبط هستند. 

به طور مثال درآمد بالا بازنشستگی را راحت تر تنظیم می کند، درحالی که درآمد ناکافی، نارضایتی از بازنشستگی را به همراه دارد.

نتیجه گیری سازگاری در دوران بازنشستگی

به طور کلی هرگاه شرایط زندگی ایده آل برای سالمندان و بازنشستگان در جامعه ممکن شود و همانند دوران قبل از بازنشستگی، پول کافی برای تأمین هزینه های زندگی خود داشته باشند، بهتر می توانند با این دوران سازگار شوند و در الگوی زندگی خود تغییرات لازم را بدهند. 

البته شرایط و عوامل دیگری هم در این امر مهم است که بعضی از آنها عبارت است از:

1- شخص محروم از تندرستی، هنگام بازنشستگی به آسانی با آن سازش می کند، در صورتی که شخص برخوردار  از سلامت احتمالأ با آن مخالف خواهد بود.

2- کارکنانی که به اختیار خودشان بازنشسته می شوند، بهتر از کارکنانی که به اجبار بازنشسته می شوند با بازنشستگی می سازند، به ویژه اگر بخواهند به کار کردن ادامه دهند.

3 – کارکنانی که علاقه مند هستند فعالیت های معناداری را جانشین کار رسمی خود کنند، از این فعالیت ها رضایت خاطر بیشتری می کنند و بدون آشفتگی و اضطراب با بازنشستگی سازش می کنند.

4 – مشاوره و برنامه ریزی قبل  از بازنشستگی به سازگاری با آن کمک شایانی می کند.

5- روابط و تماس های اجتماعی مانند آنچه در اکثر خانه ها برای شخص سالمند تدارک می بینند، به سازش با بازنشستگی کمک می کند (ماندن در خانه شخصی یا خانه خویشاوندان معمولأ اشخاص بازنشسته را از  تمامی تماس های اجتماعی باز می دارد).

6- تغییر ضروری حتی به میزان اندک در الگوی زندگی، سازش با بازنشستگی را  بهتر و  آسان تر خواهد کرد.

7 – وضع اقتصادی مناسب که زندگی را راحت و لذت بخش و تفریحات معنادار را ممکن می سازد، موجب سازش خوب با بازنشستگی می شود.

8- کارکنانی که کارشان را دوست دارند با بازنشستگی به صورت نامطلوب برخورد خواهند کرد، بین رضایت خاطر از کار و رضایت خاطر از بازنشستگی رابطه معکوس  وجود دارد.

9 – محل سکونت، در سازش با بازنشستگی تأثیر فراوانی دارد، به این معنا که وجود فعالیت های اجتماعی مناسب دوران سالمندی و معاشرت های مطلوب برای اشخاص سالمند، سازگاری آنها را با بازنشستگی بهتر خواهد کرد.

10- وضع زوجی خوب، به سازگاری با بازنشستگی کمک می کند. در صورتی که وضع اصطکاکی آن را به هم  می زند.

11_ گرایش اعضای خانواده به خصوص همسر نسبت به بازنشستگی در گرایش شخص نسبت به آن اثر بسیار  زیادی دارد .

منابع

_ روانشناسی سلامت؛ کاترین ساندرسون

_ مجله روانشناسی پیری؛ دوره سوم، شماره اول، 1396

_ پایان نامه اثر بخشی آموزش سازگاری روانی، اجتماعی با بازنشستگی بر نگرش به بازنشستگی، کیفیت زندگی و یکپارچگی خود در بازنشستگان؛ ساناز دلیران فیروز 1398

_ پایگاه اطلعات علمی ایران (گنج) در پژوهشگاه علوم و فناوری 1395/9/6

ـ روانشناسی رشد و تحول؛ پاپالیا

ـ رشد انسان؛ فیلیپ رایس

برای آگاهی بیشتر مطالعه مقاله هفت قانون افزایش تمرکز پیشنهاد می شود.

روانشناسی خانواده

چتری امن برای خانواده

مرکز مشاوره و روانشناسی نیلوفر آبی با دارا بودن مجوز رسمی سازمان بهزیستی کشور با مدیریت سرکار خانم دکتر خدیجه سادات باقرزاده تاسیس شده است. کلینیک نیلوفرآبی با دارا بودن جمعی از مشاوران خبره، اساتید دانشگاه و درمانگران مفتخر است در خدمت شما عزیزان باشد.

لازم به ذکر است که کلیه خدمات این مجموعه توسط متخصصان دوره دیده در زمینه‌های مختلف روانشناسی عرضه می‌شود.

همچنین به استحضار می‌رساند در مرکز مشاوره نیلوفر آبی به طیف گسترده‌ای از مشکلات روانشناسی، روانپزشکی، کودک و نوجوان و بزرگسال به صورت فردی، زوج، خانواده و گروهی رسیدگی می‌شود.

نیلوفر آبی، همراه شماست تا یک زندگی ایده‌آل داشته باشید.