دلایل گرایش نوجوانان به سیگار و دخانیات چیست و راههای پیشگیری از این گرایش چیست؟
دخانیات چیست؟ محصولاتی که بخشی از ماده تشکیل دهنده آنها ، برگ توتون و تنباکو بوده و به منظور دود کردن یا مکیدن یا جویدن یا استنشاق از راه بینی تولید می شود .
فرد مصرف کننده به چه کسی می گویند؟ زیر 18 سال : فردی که قبلا تجربه مصرف دخانیات ( سیگار ، قلیان ، چپق و …) داشته و طی یک ماه گذشته مواد دخانی مصرف کرده است .
بالای 18 سال : فردی که در طول عمر خود 100نخ سیگار مصرف کرده و در حال حاضر به هر شیوه ای استعمال دخانیات را ادامه می دهد . (دانشگاه علوم پزشکی تبریز 1402)
از وحشتناکترین لحظات عمر والدگری یک پدر و مادر زمانی است که متوجه مصرف دخانیات توسط فرزند نوجوانشان بشوند ، دختر و پسرش فرقی نمی کند ، ولی انگار در دختران این مساله نپذیرفتنی تر است و این در حالی است که آمار مصرف دختران به شدت رو به پیشرفت است . هر چند آمار قابل استنادی در این زمینه وجود ندارد ولی شواهد عینی بر چنین ادعایی صحه می گذارد .
یک میلیارد نفر در سراسر جهان سیگاری هستند و متاسفانه 80 درصد آنها در کشورهای در حال توسعه (عقب مانده صنعتی) زندگی می کنند!! دخانیات سالانه 6 میلیون نفر را می کشد و از این میان 600 هزار نفر غیر سیگاری و بر اثر استنشاق دود مصرف دیگران می میرند .(سازمان بهداشت جهانی 2014)
بر این اساس بر خود لازم دانستم به برخی سوالات و ابهامات در این زمینه که معمولا برای والدین عزیز بوجود می آید توضیحاتی ارائه بدهم . هر چند که کمک قطعی و حتمی به هر نوجوان نیاز به مشاوره دونفره و خانوادگی و درمان تخصصی شخصی ویژه دارد و اما سوال اول :
1) چرا فرزند من ؟ در جواب باید بپرسم “چرا فرزند شما نه؟”
فراموش نکنید که فرزندان ما افرادی در دامنه نرم جامعه ای هستند که در آن زندگی می کنیم و اشخاصی خاص و استثنائی نیستند . تمام عوامل موجود در آن به همان اندازه که بر نوجوان های دیگر تاثیرگذار است بر نوجوان ما نیز تاثیر میگذارد .
اینطور نیست که فرزند ما چون دارای والدینی خاص هستند و یا در خانواده ای معروف به دنیا آمده اند ، خیلی از قوانین عادی و معمول در مورد آنها نباید مصداق داشته باشد !! این انتظار غلط و نابجایی است .
بجای این سوال اعتراضی ، بهتر است واقع بینانه به خطرات و دلایلی تمایل به مصرف سیگار ، که اطراف فرزند دلبندمان وجود دارد تمرکز کنیم تا زمان و فرصت طلایی پیشگیری و یا درمان را از دست ندهیم .
مطلب مرتبط : برخورد والدین در مواجهه با استقلال و بزرگ شدن فرزندان
دلایل گرایش نوجوانان به سیگار و دخانیات
دلایل فردی (شخصی) :
1.کمبود اعتماد به نفس : اگر اعتماد به نفس را رضایت و اعتماد درونی به خود واقعی ، توانمندی ها و ارزش های شخصی بدانیم ، آنوقت قابل درک خواهد بود که چرا وقتی نوجوان و جوانی که از چنین کمبودی رنج می برد، دست به هر کاری میزند تا این رضایت را از عوامل بیرونی دریافت کند .
از طرفی تحمل رنج و استرس نا لایق بودن و ناتوان بودن آنچنان فشار روانی وارد خواهد کرد که فرد دست به مصرف مواد مخدر و تسکین بخش اعتیاد آوری خواهد زد تا بتواند هر چند موقت از فشار آن همه بار سنگین روانی و جنگ درونی خلاص شود .
2. کمبود مهارت های ارتباطی سالم : افرادی که مهارت لازم برای حفظ روابط صمیمانه را آموزش نگرفته اند و باور دارند برای حفظ رابطه دوستانه و فامیلی می بایست با دیگران همنوایی کرد تا در جمع پذیرفته شده و طرد نشوید ، معمولا به هر پیشنهادی جواب مثبت داده و همیشه تابع نظر جمع می شوند ، حتی اگر گوشه ذهن خود بدانند که آن پیشنهاد می تواند مضر و خطرناک باشد .
ویژگی دوره بلوغ :
1. اطلاعات نادرست در مورد خود : حساسیت ها ، نقاط قوت و منفی و مرزهای خطر در مورد شخصیت خود
2. روحیه سرکشی : یکی از مهمترین ویژگی های دوره نوجوانی ودر راستای حل بحران هویت آنها ، همین روحیه سرکشی است .
3. عدم دور اندیشی(کوته نگری) : واقعا نوجوانان ما قابلیت عاقبت اندیشی را ندارند. نپذیرفتن خطرات هر کاری همش از روی لجبازی و عناد نیست .
4. تاثیر گذاری گروه همسالان : داشتن دوستان سیگاری تا 50 درصد احتمال سیگاری کردن فرزندان شما را بالا می برد .
5. ابراز بزرگ شدن و اعلام استقلال : با این منطق پنهانی “برای نشان دادن بزرگ شدن خودم فعلا باید با تمام مراجع قدرت مخالفت کنم تا حساب کار دستشان بیاید و مرا باور کنند”.
6. خود محوری و تمرکز به لذات شخصی : نوجوانان عمدتا به دنبال تفریحات و خوشگذرانی های فوری بوده و دید کاملا تونلی به موضوعات دارند .
7. افکار آسیب ناپذیری : اکثر نوجوانان باور سوپرمن بودن را با خود حمل می کنند و فکر می کنند که “من با بقیه فرق میکنم . من معتاد نمی شوم ، من قدرت این را دارم که هر وقت بخواهم ترک کنم” !!.
دلایل خانوادگی :
1. سیگاری بودن اعضای خانواده : وجود هر عضو مصرف کننده در خانواده امکان و احتمال مصرف نوجوان را به 4 برابر افزایش می دهد .
2. سخت گیری بیش از حد والدین : نوجوان در چنین خانوده ای به دنبال راه فرار از خانواده می گردد .
3. تداوم مصرف : وجود عضو مصرف کننده موجب تداوم مصرف و مانع وجود انگیزه برای ترک آن می باشد .
آموزش های اجتماعی :
چه واقعی و چه مجازی ، وجود الگوهای اجتماعی از هنر پیشه ها تا ورزشکاران که به شکل افراطی و حتی گاهی غیر واقعی ، متداول و موثر کردن مصرف دخانیات بر حفظ آرامش و پرستیژ متفکرانه را بر بیننده ها القا می کنند .
سیاستهای خرد و کلان جهانی و محیطی :
بر هیچ کس پوشیده نیست که مصرف دخانیات و مواد مخدر ، زیر نظر مافیای سرمایه داری رشد کرده و برای کسب سود بیشتر ترویج می شود . تجارت دخانیات بسیار پر سود می باشد . از جمله این سیاست ها پایین نگه داشتن قیمت سیگار ، تسهیل روش خرید ، در دسترس بودن ، بسته بندی های جذاب ، تبلیغات زیاد می باشد .
مقاله پیشنهادی : احترام به نوجوان
پیشنهادات پیشگیرانه
واقعیت انکار ناپذیری مبنی بر عمدی بودن ترویج دخانیات به شکل سیاست های جهانی ، ما را به این نتیجه می رساند که اقدام جدی برای کاهش مصرف دخانیات می بایست در برگیرنده همه ابعاد از جهانی و کلان تا درون خانواده ای و فردی باشد .
1)کلان و جهانی : سازمان بهداشت جهانی در سال 1993 توسط کمیته تخصصی کارشناسان نظارت بر مصرف سیگار در کشورهای پیشرفته (!) اعلام کرد که برنامه نظارت و محدود ساختن استعمال سیگار جز با دخالت قوانبن محدود کننده و اجباری تحقق نمی پذیرد و بر اساس آن بسیاری از کشورها ، فروش دخانیات را به افراد زیر 16-18 یا 19 سال را ممنوع کردند .
نکته جالب اینکه از سال 1789 اولین قوانین منع استعمال دخانیات در ایالت متحده تصویب شده !!
آمریکا در منع مصرف و کاهش مصرف موفق بوده و اما در تولید مواد مخدر خیر ؟؟!!
با یک سرچ مختصر متوجه قوانین مختلف در کشورهای مختلف در خصوص مصرف دخانیات خواهید شد ، در کشور ما ….؟!
موارد پیشنهادی کشوری
- تشکیل ستاد کشوری مبارزه با دخانیات در قوه قضایی ، نیروی انتظامی ، آموزش و پرورش ، وزارت بهداشت ، شهرداری ها ، مراکز تحقیقاتی .
- برپایی همایش های بین المللی مبارزه با دخانیات
- فعال سازی انجمن های مبارزه با دخانیات
- وضع قوانین جدید ، تشویقی و تنبیهی
- تاکید و نظارت بر اجرایی شدن قوانین تصویب شده
پیشنهادات فردی و درون خانواده ای
مواردی که می بایست زیر نظر و حمایت والدین در مورد فرزندان اعمال شود .
“توجه موکد : برقراری یک ارتباط پیشگیرانه با روانشناس نوجوان ، در جهت تسهیل مراحل رشدی و گذر از مرحله بحرانی نوجوانی قبل از بروز هر مشکی به شدت تاکید می شود .”
کسب مهارت های زندگی شامل :
- مهارت خود شناسی
- مهارت دوست یابی
- شناخت هیجانات ومهارت کنترل آنها (کنترل خشم ، ترس ، استرس)
- مهارت ابراز وجود و اظهار وجود
- مهارت برقراری سالم با دیگران
- مهارت سازگاری سالم وبه دور از آسیب با دیگران
- مهارت حل مسئله
- پر کردن وقت نوجوانان با دوره ها و کلاس های مهارت آموزی منطبق بر علاقه فرزند
- اشتغال به مهارتهای فیزیکی و درآمدزا
- تشویق و هدایت به فعالیت های فکری
- توجه و تمرکز به استعداد خاص و منحصر به فرد در او
- پرورش خلاقیت در نوجوان
- تشویق و ترغیب به مطالعه کناب
- ورزش ، ورزش ، ورزش
شرکت در فعالیت های اجتماعی :
- عضویت در گروه های فعال محافظت از محیط زیست
- عضویت در گرو های مبارزه با دخانیات محلی
- عضویت در گروهای مبارزه با آلودگی هوا
- شرکت در جمعیت های حمایتی ( هلال احمر و…)
- عضویت در موسسه های خیریه در جهت قوام شخصیت و حس بزرگ منشی
- آشنایی با دوستان و ارتباط نزدیک با خانواده های آنها
- برقراری ارتباط صمیمانه هر یک از اعضای خانواده با نوجوان
- تفریحات کافی و متنوع به پیشنهاد نوجوان با دوستان در کنار خانواده ها
- ایجاد مشغله های مهارتی و فیزیکی
- تقسیم وظایف و دادن مسئولیت های متناسب با سن و فیزیک بدنی
“نا گفته نماند که حتی با رعایت تمام موارد ذکر شده ، فکر نکنید یک زره غیر قابل نفوذ به تن فرزندتان کرده اید .”
مطالعه بیشتر : خوب گوش کنید و فقط بشنوید
پیشنهادات درمان
توصیه اول : به محض مشاهده و احساس وجود هر نوع علامتی مبنی بر احتمال مصرف دخانیات ، آرامش خود را حفظ کنید تا در شرایط منطقی بهترین عکس العمل را داشته باشید . این مسئله را به عنوان یک مشکل ببینید و فکر نکنید که دنیا به آخر رسیده .
توصیه دوم : برای اقدام به هر کاری عجولانه تصمیم نگیرید . فراموش نکنید که اولین قدم برای کمک به فرزند دلبندتان به شدت تاثیرگذار است .
توصیه سوم : اگر بر هیجانات خود کنترل داشتید ، در یک شرایط آرام و حضوری ، موضوع را با همسرتان اطلاع دهید . ولی اگر فکر می کنید که خودتان و یا همسرتان توان مدیریت استرس وارد شده را ندارید و هجمه افکار منفی و مخرب به حدی بالاست که ممکنه بروز رفتار پرخاشگرانه در شما بشود ، ابتدا با یک مشاور با تخصص نوجوان تماس بگیرید . تا برنامه صحیح ، کامل و بدون اشتباهی برای برخورد با فرزندتان تهیه شود . (ارتباط پیشگیرانه با مشاور نوجوان دقیقا برای چنین شرایط دشوار به لحاظ سخت روانی می باشد. )
توصیه چهارم : برای کم کردن مصرف هرگونه مواد آرام بخش و مخدر از ایجاد و تشدید تنش پرهیز کرد . فراموش نکنید این مسئله خصوصی درون خانوادگی شماست ، پس از جار زدن بین دوستان و اقوام پرهیز کنید .
توصیه پنجم : لطفا از هرگونه اقدام خودسرانه و عجولانه پرهیز کنید . اقدامات شما باید گام به گام منطبق بر نقشه درمانی مشاورتان باشد ، با موضع مشترک و بدون دوگانگی . اولین و مهمترین اصل در برخورد با فرزندان هماهنگی بین والدین است .
مطلب مرتبط : رفتارهای سازنده ارتباط با نوجوان
چتری امن برای خانواده
مرکز مشاوره و روانشناسی نیلوفر آبی با دارا بودن مجوز رسمی سازمان بهزیستی کشور با مدیریت سرکار خانم دکتر خدیجه سادات باقرزاده تاسیس شده است . کلینیک نیلوفرآبی با دارا بودن جمعی از مشاوران خبره ، اساتید دانشگاه و درمانگران مفتخر است در خدمت شما عزیزان باشد .
لازم به ذکر است که کلیه خدمات این مجموعه توسط متخصصان دوره دیده در زمینه‌های مختلف روانشناسی عرضه می شود .
همچنین به استحضار می‌رساند در مرکز مشاوره نیلوفر آبی به طیف گسترده‌ای از مشکلات روانشناسی ، روانپزشکی ، کودک و نوجوان و بزرگسال به صورت فردی، زوج ، خانواده و گروهی رسیدگی می شود .
نیلوفر آبی ، همراه شماست تا یک زندگی ایده‌آل داشته باشید .
