اختلال دوقطبی (یا افسردگی شیدایی) یک بیماری روانی است که موجب تغییرات خلقی به صورت کاملا غیرعادی و شدید می شود.
در این بیماری روانی ممکن است فرد اختلال شدید (از نظر بالینی به عنوان شیدایی) یا خفیف (معروف به افسردگی) را تجربه کند که در یک مدت زمان کوتاه یا طولانی ادامه می یابد. این افراد در آن دوره های مشخص دچار رفتارهای شیدایی یا افسرگی می شود و پس از گذر از آن دوره، به یک فرد عادی تبدیل می شوند (این اختلالات ممکن است که چند بار در طول یک هفته اتفاق بیفتد).
فرد بیمار مبتلا به اختلال دوقطبی در نوع شدید آن، علائمی مانند روان پریشی همراه با توهم دارند. حتی ممکن است افکار آسیب رساندن به خود یا خودکشی را داشته باشد. البته در اکثر موارد این نوع بیماران توانایی انجام کارهای شخصی را دارند؛ ولی روابط اجتماعی و خانوادگی موفقی ندارند؛ زیرا رفتارهای آن موجب آسیب به اطرافیانشان می شود.
هر اختلالی نمی تواند اختلال دو قطبی باشد!
همه ما هرازگاهی دچار نوسانات خلقی و احساسات خلسه می‌شویم، اما ممکن است بر فعالیت‌های روزانه‌مان تأثیری نگذارند. این موارد اختلال دوقطبی نیست. همچنین افسردگی اختلال دوقطبی نیست، اگرچه برخی از علائم هر دو بیماری مشابه هستند. تفاوت اصلی این است که در اختلال دوقطبی، دوره هایی از شیدایی و افسردگی و تغییرات خلقی شدید وجود دارد.
علائم اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی علائم بسیاری دارد که به دو صورت شیدایی و افسردگی قابل شناسایی است.
1- شیدایی
افرادی که در این گروه قرار می گیرند، به نوعی پرخاشگر محسوب می شود، در تصمیم گیری خود عجولانه عمل می کنند و بدون تفکر و تحقیق درباره همه چیز نظر می دهند و قضاوت می کنند. همچنین در زندگی کارهای که ریسک زیادی دارند، انجام می دهند. برخی از رفتارهای این گروه از افراد عبارت است از:
- خوشحالی یا غم ناگهانی (به این صورت که هیچ نمی تواند از خوشحالی یا غمگینی بیش از حد آنها شود)
- پرخاشگری شدید و عصبانیت ناگهانی بدون هیچ دلیل منطقی
- افکار توهمی و غیرقابل دست یافتنی
- عدم شناخت به توانمندی های خود در انجام کارهای مختلف
- عدم مدیریت در رفتارهای احساسی و هیجانی
- عدم تمرکز بر کارهای روزمره
- احساس خستگی مفرط و نداشتن خواب منظم
- بیقراری مفرط و بیش فعال بودن
- احساس ناامیدی و غمگینی در اکثر روزها
- تند صحبت کردن
- اعتماد به نفس و عزت نفس بیش از اندازه
- رفتار واسوس گونه (تسلط افراطی بر کارهای اطرافیان، نظم دهی اشیا به صورت اطرافی و…)
- نداشتن پشتکار در انجام یک کار و نتیجه رساندن آن
2- افسردگی
افرادی که در این گروه قرار می گیرند، احتمال دارد یکی از این علائم را داشته باشند که عبارت است از:
- احساس پوچی و سرخوردگی شدید
- دلسرد شدن از کارهای که زمانی لذت بخش بودن
- نداشتن خواب منظم (کم یا زیاد خوابیدن)
- نداشتن اشتها، کاهش وزن شدید
- فکر کردن مرگ یا خودکشی
- عدم تمرکز و فراموشی در موارد متعدد
- احساس خستگی و ناامیدی
علل ایجاد اختلال دوقطبی
بعد از گذشت سال ها از شناسایی این بیماری، هنوز علت اصلی برای آن شناخته نشده است. در اغلب موارد این بیماری از دوران نوجوانی خود را نشان می دهد، به همین علت گاهی زمانی تشخیص داده می شود که خیلی دیر است و در اکثر موارد افراد نمی خواهند بپذیرند که دارای این اختلال هستند.
عوامل زیادی محیطی و ژنتیکی مانند وراثت، مواد مخدر، ضربه شدید به مغز، شرایط بحرانی و غم انگیز زندگی، در بروز این بیماری تاثیرگذار هستند. در برخی از موارد احتمال دارد اختلال دوقطبی در فرد همراه با افسردگی حاد، اسکیزوفرنی یا روان پریشی بروز کند.
برای شناسایی این موارد باید به روانشناس متخصص مراجعه کرد، قبل از اینکه دیگر راه درمانی برای آن وجود نداشته باشد.
انواع اختلال دوقطبی
چهار نوع اختلال دوقطبی وجود دارد که در ادامه بررسی هر کدام از آنها می پردازیم.
1- اختلال دوقطبی نوع یک: در این نوع اختلال علایم شیدایی و افسردگی به صورت شدید بروز می کند که احتمال دارد که 7 تا 14 روز ادامه داشته باشد. در موارد بسیار حاد توصیه می شود فرد به صورت فوری در بیمارستان بستری شود.
2- اختلال دوقطبی نوع دو: در این نوع اختلال افراد با علائم افسردگی همراه است؛ اما علائم شیدایی در آن کمتر مشاهده می شود.
3- اختلال دوقطبی خفیف: زمانی تشخیص داده می شود که علائم بیماری وجود داشته باشد و ممکن است در طول سال 4 بار بیشتر اتفاق نیفتد؛ اما به نوعی علائم آن به صورت واضح در رفتار آن مشاهده می شود و گاهی با علائم انواع دیگر اختلالات دوقطبی همراه است.
4- اختلال سیکلوتایمی (ادواری): شکل خفیف اختلال دوقطبی است که احتمال دارد در آن دوره های شیدایی و افسردگی خفیف وجود داشته باشد؛ ولی در صورت عدم درمان ممکن است که به اختلال دوقطبی نوع دو یا یک تبدیل شود.
در برخی از موارد احتمال دارد این بیماری با سایر بیماری های روانی مانند اسکیزوفرنی یا افسردگی بسیار شدید خود را بروز دهد. همچنین گاهی این نوع افراد در معرض بیماری های خود ایمنی مانند دیابت و تیروئید قرار می گیرند و خطر ابتلا در آنها بیشتر از سایر افراد است.
برای آگاهی بیشتر مطالعه مقاله طرحواره درمانی پیشنهاد می شود.
تشخیص اختلال دوقطبی
به علت شباهت بیماری اسکیزوفرنی یا افسردگی به اختلال دوقطبی، معمولا آنها با یکدیگر اشتباه تشخیص داده می شود. یکی از مهم ترین مورد برای شناسایی این بیماری تغییر ناگهانی رفتاری غیرطبیعی است.
برای تشخیص بهتر باید این کار توسط متخصص سلامت روان انجام شود. وی با انجام چند آزمایش و ارزیابی بالینی و بررسی سایر مشکلات زمینه ای، به تشخیص درست این بیماری می پردازد. همچنین احتمال دارد از فرد خواسته شود که تغییرات خلقی و رفتاری و تمام کارها خود را به صورت روزانه یادداشت کند یا در برخی موارد از اطرافیان آن کمک گرفته می شود تا روانشناس به نتیجه مطلوب برسد و بتواند یک ارزیابی شناختی درستی را ارائه دهد.
وظیفه روانشناسان در تشخیص این اختلال، بررسی افکار، عواطف و احساسات فرد بیمار است.
برای آگاهی بیشتر مطالعه مقاله روانشناسی رشد پیشنهاد می شود.
درمان اختلال دوقطبی
این بیماری مانند بیماری های دیابت و فشار خون، گاهی فقط می تواند روند پیشرفت آن را کنترل کرد، به خصوص در مرحله که بیماری پیشرفته زیادی داشته است، درمان آن به صورت کامل امکان پذیر نخواهد بود. بنابراین تشخیص مناسب و درمان به موقع برای بیماری که به این اختلال مبتلا هستند، کمک زیادی خواهد کرد که بتوانند زندگی سرشار از انرژی و شادی را تجربه کنند.
دوره درمان با توجه به نوع اختلال در افراد مختلف متفاوت است، به همین علت درمان می تواند ترکیبی از دارو و رفتاردرمانی به کمک روانشناس و روانپزشک باشد. همچنین درمان با توجه به سوابق بیمار، شدت و علائم بیماری، سن بیمار، پذیرش یا عدم پذیریش بیمار انجام می شود.
در برخی از موارد به موقع مراجعه نکردن به روانشناس با روانپزشک، تشخیص نامناسب و قطع درمان موجب افزایش روند بیماری و تشدید آن می‌شود. همچنین احتمال بروز ناگهانی این بیماری در هر سنی وجود دارد، در این صورت ممکن است فرد نسبت به آن آگاهی نداشته باشد یا باور نکند که این رفتارهای نوعی اختلال رفتاری محسوب می شود.
اهداف اصلی درمان بیماران دارای اختلال دوقطبی عبارت است از:
- کاهش اختلالات رفتاری؛ کمک به درمان و جلوگیری از پیشرفت بیماری
- افزایش انگیزه و هیجان رفتاری و انژری لازم برای انجام کارهای روزمره
- پیشگیری و جلوگیری از پیشرفت بیماری از نوع خفیف به شدید
- جلوگیری از پناه بردن به افکار نامطلوب و ناامیدکننده مانند مرگ یا خودکشی
برای تشخیص، درمان و جلوگیری از پیشرفت انواع اختلالات دوقطبی می توانید از خدمات مرکز مشاوره نیلوفر آبی تحت نظارت خانم دکتر روانشناس باقرزاده بهره مند شوید.
نیلوفر آبی، همراه شماست تا یک زندگی ایده‌آل داشته باشید.
برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید از طریق لینک زیر با این مرکز در تماس باشید.
