درمان خجالت در کودکان
كودك خجالتی ، كودك “مضطربی” است كه باور دارد من بد هستم همه بد هستند و اين افراد بد اگر از بدي من آگاه شوند به من آسيب مي‌زنند. خجالت به معني عدم حرمت نفس همراه با اضطراب مي‌باشد.
تعریف خجالت
خجالت (shyness) نوعی ارزیابی منفی نسبت به خود و ترس از ارزیابی منفی دیگران و قضاوت آنهاست. کودک خجالتی در برخورد با دیگران دائما دچار استرس می شود و نگران است در نظر دیگران ضعیف و زشت به نظر برسد که این امر از اعتماد به نفس پایین او نشات می گیرد. این نکته حائز اهمیت است که نباید خجالتی بودن را با درون گرا بودن و مضطرب بودن اشتباه گرفت چرا که علائمی شبیه به هم دارند.
مقاله پیشنهادی: برخورد والدین در مواجهه با استقلال و بزرگ شدن فرزندان
نشانه های کودک خجالتی
- عدم توانایی در برقراری ارتباط با اطرافیان
- کم حرفی و سکوت در اغلب مواقع خصوصا در مکانهای جدید و در مواجهه با افراد غریبه
- ناتوانی از برقراری ارتباط با همسالان و دوست یابی در مدرسه
- اجتناب از بازی های گروهی و ترجیح بازیهای فردی
ریشه های خجالت در کودکان
ژنتیک : یکی از مهمترین عوامل خجالت در کودکان عامل ژنتیک است و تحقیقات نشان داده که حدود 20 درصد از کودکان با خلق بازدارنده متولد می شوند که این خلق و خو می تواند زمینه خجالتی بودن آنها را فراهم کند.
رفتار والدین: کنترل کردن زیاد والدین و سرزنش کردن آنها بابت کارهای ریز و درشتی که انجام می دهند زمینه خجالتی بودن آنها را فراهم می کند. این امر سبب می شود که کودک تصور کند همه افراد قصد کنترل و سرزنش او را دارند و دائما نگران ارزیابی و قضاوت آنهاست.
فرهنگ: در برخی فرهنگها نظیر فرهنگهای شرقی در حدود 60 درصد افراد خجالتی هستند در صورتی که در فرهنگهای غربی این مقدار در حدود 40 درصد است. در جوامع شرقی خجالت نوعی امتیاز اخلاقی محسوب می شود در حالی که در غرب خجالت مانع برقراری ارتباط تلقی می شود. اگر در فرهنگی خجالتی بودن، سکوت و کمرویی او نوعی ویژگی مثبت برای او به شمار رود این رفتار در او تثبیت می شود.
نقص های جسمانی: برخی کودکان دارای نقص عضو و یا اختلال در صحبت کردن هستند که این می تواند باعث خجالتی بودن آنها شود. این نقصها نوعی احساس خود کم بینی به کودک می دهد. برخی کودکان نیز به دلیل رنگ پوست، اضافه وزن و سایر ویژگی های جسمانی مورد تمسخر همسالان خود قرار می گیرند که این امر نیز بر میزان خجالتی بودن آنها می افزاید.
اجتماع : مقایسه ها و بازخوردهای اجتماعی هم می تواند موجب خجالت در کودکان شود . عواملی نظیر طلاق والدین، فقر و … می تواند موجب خجالت کودک شود. در برخی جوامع بازخوردهای منفی در خصوص فرزند طلاق بودن، فقیر بودن، اعتیاد والدین و … به کودکان داده میشود که حس نالایق بودن و خودکم بینی را در آنها ایجاد می کند.
اضطراب: خجالت میتواند منجر به اضطراب و افسردگی در کودکان شود. یکی از علل اضطراب اجتماعی هم احساس خجالت است و کودکانی که از مدرسه رفتن، بلند خواندن در کلاس ، شرکت در کارهای گروهی ، استفاده از توالت عمومی و … هراس دارند اغلب از این اضطراب رنج می برند.
بیشتر بخوانید : استفاده از قدرت تلقین
راه های درمان خجالت در کودکان
✅ هميشه احساس كودك را تاييد كنيد.
وقتي ترسيد نگویيد اين كه ترس نداره يا نترس ، بايد گفت «مي‌دونم مي‌ترسي» . در صورت نفي و رد احساس كودك، او به اين نتيجه مي‌رسد كه من هيچي نمي‌فهمم ، هر چه احساس مي‌كنم اشتباه است و شروع به نفي احساس خود و شخصيت خود مي‌كند .
✅ كودك را به صورت مستقيم تصحيح نكنيد.
هرگز او را جلوي دوستانش يا در مقابل جمع يا حتي جلوي خواهر و برادرش اصلاح نكنيد . اگر كلمه‌اي گفت كه اشتباه بود، در جمله‌اي از آن كلمه استفاده كنيد. در صورت لزوم ، در اتاقش به تنهايي درباره كار اشتباهش صحبت كنيد.
✅ وقتي با شما صحبت مي كند به او توجه مخصوص نشان بدهيد.
اگر در حال تلفن حرف زدن، صحبت با دوستانتان ، كار با كامپيوتر ، يا تماشاي تلويزيون هستيد لحظه اي كارتان را متوقف كنيد، به چشمانش نگاه كنيد، و در صورت لزوم از او بخواهيد بعد از اتمام كارتان با او صحبت خواهيد كرد.
✅ از او بخواهيد برايتان كتاب بخواند ، اواز بخواند ، فيلمي كه ديده را تعريف كند و نشان بدهيد مشتاق شنيدنيد.
✅ هرگز به او يا كارهايش نخنديد ؛ مخصوصا در جمع. حتي به كارهاي بامزه‌ش نخنديد مگر انكه خودش اين خواسته يا انتظار را داشته باشد.
✅ بعد از شش سالگي با كمك مربي خصوصي او را در زمينه يك ورزش “گروهي” مثل فوتبال يا بسكتبال بسازيد تا در زمين ورزشي بدرخشد.
✅ هرگز با فرزندتان درد دل نكنيد . (تجاوز غيرجنسي به كودك با عوارضي شبيه تجاوز جنسي) بدي ديگران مخصوصا همسر خود را هرگز به او نگوييد. پدر و مادر باید دوست فرزندانشان باشند ولی هیچگاه هیچگاه هیچگاه هیچ پدر و مادری حق ندارد فرزندش را به عنوان دوست خود انتخاب کند.
✅ روزي ٥٠ بار به جا و به موقع ، به او بگوييد تو خوبي. مرسي پسر خوبم ، ممنونم دختر خوبم.
✅ از ظاهر او ايراد نگيريد او را با كسي مقايسه نكنيد.
✅ به خاطر اشتباهش او را تنبيه نكنيد.
✅ اجازه بدهيد اشتباهات بي‌خطر كند و در صورت نياز بدون منت كمكش كنيد.
✅ به او احساس گناه ندهيد . مثلا خسته شدم از دستت، پيرم كردي، كاش بميرم راحت بشم. تو هم لنگه بابات / مامانت هستي.
✅ از كودك به عنوان جاسوس استفاده نكنيد.
✅ با او قهر نكنيد.
✅ از خجالتی بودن او در جمع حرفی به میان نیاورید ، کودکان خجالتی در برابر حرف‌های اطرافیان بسیار حساس‌اند. حرف زدن در مقابل او با مادر دوستش تنها وضعیت را وخیم‌تر خواهد کرد. کودکان خجالتی بیش از قضاوت‌های منفی به قضاوت‌های مثبت محتاج‌اند.
✅ در پی هر پیشرفت کوچکی او را تحسین کنید.
کودک خجالتی همیشه فکر می‌کند دیگران در مورد او بد قضاوت می‌کند. پس هر بار که کار درستی انجام می‌دهد، او را تشویق کنید. مثلا بگویید «من به تو افتخار می‌کنم.» ، «چه قدر شجاعی!» و … این امر سبب میشود حس عشق در او جان بگیرد.
پیشنهاد می شود مقاله تعریف تربیت را مطالعه کنید.
کلام آخر
اگه علائم ذکر شده را در خود یا بزرگسالان اطرافتان می‌بینید، شک نکنید که نیاز به کمک‌های روانشناسی و مشاوره‌ای دارید. برخی والدین به دلیل نداشتن آگاهی از اصول تربیتی صحیح ، ناخواسته و نادانسته به فرزندان خود آسیب های روانی زیادی وارد می کنند که گاه تا آخر عمر با فرد باقی می ماند. کمک از یک مشاور آگاه و باتجربه می تواند شما را در بهبود روابط با همسر، فرزندان، والدین و … یاری دهد.
چتری امن برای خانواده
مرکز مشاوره و روانشناسی نیلوفر آبی با دارا بودن مجوز رسمی سازمان بهزیستی کشور با مدیریت سرکار خانم دکتر خدیجه سادات باقرزاده تاسیس شده است. کلینیک نیلوفرآبی با دارا بودن جمعی از مشاوران خبره، اساتید دانشگاه و درمانگران مفتخر است در خدمت شما عزیزان باشد.
لازم به ذکر است که کلیه خدمات این مجموعه توسط متخصصان دوره دیده در زمینه‌های مختلف روانشناسی عرضه میشود.
همچنین به استحضار می‌رساند در مرکز مشاوره نیلوفر آبی به طیف گسترده‌ای از مشکلات روانشناسی، روانپزشکی، کودک و نوجوان و بزرگسال به صورت فردی، زوج، خانواده و گروهی رسیدگی میشود.
نیلوفر آبی، همراه شماست تا یک زندگی ایده‌آل داشته باشید.
